Neoliberalizme Karşı Toplumsal Öznelliğin Gücü

Özgür Gökmen

Geçtiğimiz 25 Temmuz, 3 Ağustos (1997) arasında İspanyol devleti topraklarında, beş ayrı bölgede düzenlenen İnsanlık Adına Neoliberalizme Karşı İkinci Kıtalararası Toplantı, bundan tam bir yıl önce, Chiapas eyaletinin La Realidad köyünde düzenlenen ilkine göre, nedense, "sessiz sedasız" geçti. Daha doğrusu, tüm şenlikli havasına rağmen, en azından Türkiye'deki büyük ticari medya ilk toplantıya gösterdiği ilgiyi bu ikincisinden esirgedi.

Hazırlıkları La Realidad'daki toplantıdan hemen sonra başlayan ve yaz başına doğru Çek Anarşist Federasyonu'nca tamamlanan toplantı, dünyanın dört bir yanından neoliberalizme karşı mücadele eden grupları aşağıdaki konularda tartışmak, eğlenmek, yürümek, dansetmek, yemek yemek üzere biraraya getirdi.

İnsanlığa karşı neoliberal ekonomi; bizim dünyamız ve onlarınki (Ast Kumandan Marcos, temmuz ayında yayımladığı bir duyuruda ayrımcılık yapanın "onlar" olduğunu ve "onlar"ın, bizim dünyamızın dünya değil, asteroid olduğunu iddia ettiklerini yazıyordu); kültür, eğitim ve enformasyona yönelik mücadeleler; ataerkilliğe karşı mücadele (Marcos, bu konuda da dünyanın tüm maço erkeklerini birleşmeye davet ediyordu); toprak, dünya ve ekoloji için mücadeleler (Marcos'a göre, neoliberallerin bu konuda bir itirazı olacaktı; çünkü, "onlar" kendileri dışında her şeyi çöp addediyorlardı); her türlü marjinalleştirmeye karşı mücadele (eh, buna da elitistler bu başlık altında yapılacak tartışmalar kendilerini marjinal bir konuma mahkum edceği için karşı çıkacaklardı).

Her ne kadar, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu Toplantı'ya davet edilen gruplardan yalnızca biri olarak görünse de, aslında tüm bu mücadelenin başlangıcı Zapatistalar'ın 1994 yılbaşında Gatt ile birlikte neoliberalizmin manifestosu sayılabilecek olan Nafta'ya karşı başkaldırmasına dayanıyor. Birçok sosyalisti çileden çıkaracak bir şekilde "İktidar" peşinde olmayan; sadece toplumun kurucu potansiyel gücünü ön plana çıkarmaya yönelik bir mücadele sürdüren Zapatistalar'ın I. Kıtalararası Toplantı'da üzerinde durdukları en önemli husus, neoliberal zihniyete ve pratiğe karşı hiyerarşik olmayan, nomenklaturası bulunmayan bir mücadele ağının örgütlenmesine yönelik gereklilikti. Ancak böylesi bir ağın, Birikim'in 101. sayısında yer verilen Ast Kumandan Marcos'un kaleme aldığı "Küresel Bulmaca"nın umud vadeden 7. parçasında sözü edilen direniş ceplerinin örgütlenmesi marifetiyle içinde yaşadığımız dünyayı dönüştürme, en azından bizlere dayatılana karşı direnme şansına sahip olabilirdik.

Kapitalizmin tüm toplumu bir fabrikaya dönüştürdüğü, bu nedenle klasik fabrika işçilerinin devrimci özne olma ayrıcalıklarını günden güne yitirdikleri; haliyle, sınıf kavramının ve yapısının da 1848'deki halinden önemli farklılıklar arzettiği bugün, Zapatistalar'ın önayak oldukları mücadeleler, Marskist-Leninist geleneğin, ya da bu geleneğin sınıf tahlilini tam olarak olmasa da büyük ölçüde benimseyen eleştirel kuramcıların pek üzerinde durmadıkları bir meseleyi gündeme getiriyor: Aslolan sermayenin gücü değil, toplumsal öznelliğin gücüdür. Dolayısıyla, sermayenin gelişimini belirleyen en önemli unsurlardan biri, işçi sınıfının mücadeleleridir. Bu yüzden, kollektif öznelliğin otonom gücü, yalnızca tarihin gelişimi açısından değil; aynı zamanda kurumsal yapıların işleyişi açısından da anahtar konumdadır. İşte bu nedenle, tüm kurumsal ve toplumsal yapılar, aşağıdan yukarıya, yani devrim zaviyesinden okunabilir. Zapatistalar'ın, ya da yeni bir örgütlenme pratiği olarak kabul edilebilecek olan Kıtalararası Toplantı'nın önemi de buradan kaynaklanmaktadır: Sermayeye karşı toplumsal öznelliğin gücü!

Not:
İlk Toplantı'da olduğu gibi, ikincide de gelişmeler hazırlanan siteler aracılığıyla net üzerinden duyurulmuştur. Aşağıdaki ilk adres kapanış kararlarını da içeren II. Toplantı'nın resmi sitesine aittir. İkinci adreste ise çalışma gruplarınca hazırlanan bildirilerin metinleri bulunabilir.

http://www.pangea.org/encuentro/

http://www.eco.utexas.edu/faculty/Cleaver/wk0index.html

Birikim 103 (1997): 6-7